Takografın kullanım amacı, sürücülerin çalışma sürelerini kontrol etme, yeteri kadar dinlenmelerini sağlayarak, trafik kazalarını önlemektir. Takografı kandırmak amacı ile yapılan müdahaleler, aracın fren, ABS, şanzıman gibi hayati donanımlarının doğru çalışmasını engelleyerek, kazalara ve aracın arızalanmasına da sebep olmaktadır. Sonuçta, insanların hayatları heba olmakta, milli servet yok olmaktadır. Bu nedenle, gördüğümüz aksaklıkları gündeme getiriyoruz.
Takograf konusunda, takograf servisleri ve takograf muayeneleri, sorunlu alanlardan birkaçıdır. Son zamanlarda, trafik denetim ekipleri takograf muayenelerinde yapılan bir uygunsuzluğu tespit etmiştir. Bunun sonucu servise veya araç sahibine 13.000 TL kadar yaptırım uygulanmakta, ayrıca servisin yetkisi askıya alınmaktadır. 1 Ekim 2012 tarihinden sonra takılan dijital takografların 3ncü sürüm , sensörlerin de 3 ncü nesil olması gerekmektedir. Bu takograf ve sensörlerin özelliği, mıknatıstan etkilenmiyor olmalarıdır. Piyasada üç marka sensör vardır. VDO marka sensörlerin seri numarasının 10.000.000 üstü olması gerekmektedir. Lesikar ve Pars marka sensörler için bir açıklama yoktur, servisten bu konuda teyit alınması önerilir. Mıknatıs kullanılabilmesi için, servisler üçüncü nesil sensör yerine, mıknatıs tutan 2 nci nesil sensör takmaktadırlar. Tabi bu, araç sahibinin talebi üzerine takılmaktadır ve bedeli normal işlemlere göre yüksektir. Bu durumda binlerce araç olması muhtemeldir.
Bu usulsüzlüğün tek sorumlusu Takograf Yetkili Servisleri midir?
Evet, sorumlulardan birisi takograf yetkili servisleridir. Ama başka sorumlular ve sebepler de bulunmaktadır. Takograf servisleri yönetmeliği 2010 yılında yayınlanmış ve ilk servisler aynı yıl içinde yetkilendirilmiştir. Takograf servislerini ve çalışan personelini Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yetkilendirmektedir. Yetkilendirmeden önce, personelin muayeneleri doğru ve yeterli şekilde yapabilecek seviyede bilgi ve beceri sahibi olduğundan emin olmak zorunluluğu vardır. Bakanlık her yıl en az bir kere servisleri denetlemektedir. Denetlemeyi yapan ölçü ve ayar memurları, muayene işlemlerinin doğru olarak yapılıp yapılmadığını anlayabilmelidirler. Araç muayenelerinde, belge üzerindeki birkaç bilgi kontrol edilerek, bu usulsüzlük tespit edilebilir. Sorumlulukları tek tek ele alırsak;
Takograf yetkili servisleri;
- Personel yeterli bilgiye sahip değildir.
- Takografçılar Derneği ve bazı servisler zorunlu olan ‘’Takograf Eğitimi’’nin kaldırılması için Bakanlığa teklif götürmüşler ve eğitim kaldırılmıştır.
- Bilgisizlikten veya art niyetten kaynaklı olarak muayenelerde usulsüzlük yapmaktadırlar.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı;
- Servis personeli için zorunlu takograf eğitimini kaldırmıştır. AB ülkelerinde, başlangıçta 3-4 gün süreli bir eğitim verilmekte ve bu eğitim sonunda teorik ve uygulamalı sınav yapılmaktadır. Daha sonra da iki yılda bir, 1-2 gün süreli tazeleme eğitimi verilmektedir.
- Takograf servislerini denetleyen, ölçü ayar memurları, takograf muayene işlemleri konusunda yeterli bilgiye sahip değildirler. Yeterli bilgiye sahip olsalardı, daha 2012 yılında usulsüzlük kaynağında tespit edilir, suçlular hakkında işlem yapılarak, sorunun büyümesi önlenebilirdi.
- Servisler, bakanlığın takograf portalına bilgileri elle girerek, belge oluşturmaktadır. Servis kartındaki verilerin de indirilerek sisteme yüklenmesi, muayene belgesindeki bilgiler ile karşılaştırılarak, hataların belirlenmesi yapılmamaktadır. 2017 yılında, bir yazı ile yapılan manipülasyon bildirilmiş, bunun tespiti için 750 EUR değerindeki yazılım ücretsiz teklif edilmiştir. Bakanlık ne yapılan hataları ve nede öneriyi kabul etmiştir.
- Takograf muayene ücretleri çok düşüktür. 2010 yılında 40 TL+KDV idi, bugün ise 139,6 TL+KDV dir. Takograf muayenesi, mevzuata uygun olarak yapılırsa 60 dk. kadar sürer. Avrupa ülkelerinde 60 AVRO’dan düşük muayene ücreti yoktur. Servisler, 10-15 dk. gibi kısa sürelerde muayene işlemi yaparak, veya uygun olmayan işler yaparak para kazanmaya çalışmaktadırlar. Dijital takografa dönüş tamamlandığından, artık takograf satışı da yapamadıklarından, servisler kapanmaya başlamıştır. Bir süre sonra, firmalar takograf muayenesi için daha uzun mesafeler katetmek zorunda kalacaklardır.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı;
- Araç muayene istasyonları, 1996 yılındaki araç teknolojisine uygun olarak muayene yapmaktadır. Bugünün araç teknolojisi daha çok elektronik ve bilgisayar donanımı içermektedir. Bunlardan biriside dijital takograftır.
- Araç muayenesinde, sadece takograf muayene belgesi var mı diye bakılmaktadır. Takograf muayene belgesindeki bilgiler ile takograftan alınan teknik bilgi çıktısındaki birkaç bilgi karşılaştırılarak, yukarda belirtilen uygunsuzluk ve başka uygunsuzluklar tespit edilebilir. Böylece, çapraz kontrol yapılarak, hem takograf servislerinin ve hem de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Ölçü ve Ayar memurlarının denetimdeki eksiklikleri anlaşılabilir.
Sonuç ve Öneri;
Kanaatim odur ki, hatanın büyüğü bakanlıklarındır. Zorunlu eğitimin kaldırılması, takograf servislerinin denetiminin etkin yapılamaması ve araç muayenelerinde takograf muayenelerinin kontrol edilmemesi, önemli eksiklerdir. Çözüm için; bir milat belirlenmeli, bu tarihten önceki uygunsuzluklar affedilmelidir. Belirlen milattan sonra, 3-6 ay süre tanınmalı, bu sürede tüm takograf servisleri eğitimlerini tamamlamalı, bakanlıklar kendi eksiklerini gidermelidir. Eğitim tekrar zorunlu hale getirilmeli, takograf servislerini denetleyecek personel gerekli bilgiler ile donatılmalı, araç muayenelerinde takograf muayene kontrolü yapılmalıdır.
Süre başlangıcından önceki uygunsuzluklar, yapanlar tarafından bu sürede düzeltilmeli, süre başlangıcından sonra yapılan uygunsuzluklar en ağır şekilde cezalandırılmalıdır. 2011-2012 yıllarında çıkarılması gereken ve hala çıkarılamayan yönetmelikler süratle tamamlanmalıdır.
Yoksa, ‘’ X yolunda ilerleyen, frenleri patlayan TIR onlarca aracı hurdaya çevirdi, yol kenarındaki üç katlı binaya çarparak durabildi, onlarca ölü ve yaralı var’’ şeklinde haberler duymaya devam ederiz.
Bilal Yeşil
Elektronik Mühendisi
